ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ 
12ΟΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Α. Η αξία της γλώσσας.

 "Τα όρια ενός ανθρώπου καθορίζονται από τα όρια της γλώσσας του. Ludwig Wittgenstein, 1889-1951, Αυστριακός φιλόσοφος

1. Είναι απαραίτητη για την πνευματική μας συγκρότηση: ικανοποιεί τη φιλομάθειά μας, διευρύνει τους γνωστικούς μας ορίζοντες, συμβάλει στην ανάπτυξη της κριτικής μας σκέψης κι έτσι δεν γινόμαστε θύματα της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας. Διαμορφώνοντας λοιπόν το κατάλληλο γλωσσικό υπόβαθρο οδηγούμαστε στην πνευματική ελευθερία…

2. Με την γλώσσα επιτυγχάνεται η ανθρώπινη επικοινωνία, η οποία καθίσταται επιτακτική σε μια εποχή ηθικής ρηχότητας και αλλοτρίωσης σαν τη σημερινή. Έτσι ο άνθρωπος μέσω της γλώσσας εισέρχεται στον ψυχικό κόσμο των ανθρώπων, με αποτέλεσμα να καλλιεργούνται ευαισθησίες και να εκλεπτύνεται ο άνθρωπος σε μια εποχή γενικότερης απευαισθητοποίησης και εσωτερικής δυσαρμονίας.

3. Στα πλαίσια της κοινωνικής ζωής, συμβάλλει στη διαδικασία κοινωνικοποίησης του ατόμου (μετάδοση αξιών, κανόνων και στοιχείων πολιτισμού της κοινωνίας), με το διάλογο επιτυγχάνεται η επίλυση των διαφορών μεταξύ των ανθρώπων.

4. Συνιστά στοιχείο της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας ενός λαού, αφού μέσω της γλώσσας διασώζεται και μεταδίδεται η λαϊκή δημιουργία στο σύνολό της. Έτσι ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την ιδιαιτερότητά του και εξασφαλίζει την ιστορική συνέχεια, αλλά και την ενιαία εθνική του πορεία.

5. Η γλώσσα είναι ο καθρέφτης της κουλτούρας ενός λαού. Μέσω αυτής προοδεύουν τα γράμματα, οι τέχνες και οι επιστήμες, οπότε ενισχύεται η πνευματικότητα και εξευγενίζεται η ανθρώπινη ψυχή.

6. Με τη γλώσσα γεννήθηκε ο πολιτικός λόγος. Μέσα από τη σωστή χρήση του λόγου και την ελεύθερη έκφραση ο λαός πολιτικοποιείται ομαλά και σήμερα που η δημοκρατία δεν είναι υγιής, οι παράγοντες αυτοί μπορούν να συντελέσουν αποφασιστικά στην αποκατάσταση της πολιτικής ζωής.

Β. Η κρίση της ελληνικής γλώσσας

Το σύγχρονο γλωσσικό πρόβλημα είναι αυτό που έχει εμφανιστεί με την διαπίστωση πως το γλωσσικό αίσθημα, ιδιαίτερα των νέων, αλλοιώνεται με αποτέλεσμα να περιορίζεται και να νοθεύεται το λεξιλόγιο και να παρουσιάζονται προβλήματα απόδοσης των νοημάτων τόσο στον προφορικό, όσο και στο γραπτό λόγο.

Μερικά δείγματα κρίσης της γλώσσας σήμερα είναι τα παρακάτω:

• η άκριτη υιοθέτηση ξένων λέξεων
• η συρρίκνωση , ο περιορισμός και η τυποποίηση του καθημερινού λεξιλογίου (λεξιπενία)
• η βραχυλογία, η ελλειπτική έκφραση
• η γλωσσοπλασία, δηλ. η παραγωγή νεολογισμών
• η συνθηματολογική χρήση της γλώσσας
• η λανθασμένη χρήση του λεξιλογίου 
• η έντονη βωμολοχία- υβρεολογία
• η έλλειψη ακριβολογίας στην έκφραση κ.λ.π.

Αίτια της κρίσης της γλώσσας σήμερα: 

• Η ελλιπής γλωσσική παιδεία - Οι αδυναμίες του τεχνοκρατικού και εξειδικευμένου εκπαιδευτικού συστήματος στη διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας.

• Επικράτηση των σύγχρονων μέσων μαζικής επικοινωνίας: α)  στηρίζονται περισσότερο στην εικόνα από ό,τι στη γλώσσα και στον προφορικό λόγο αντί για το γραπτό λόγο, β) προβάλλουν εκπομπές με χαμηλή γλωσσική ποιότητα - αδικαιολόγητα λάθη παρουσιαστών που εμπεδώνονται στη συνείδηση του πολύ κόσμου, επικρατούν και δύσκολα διορθώνονται, γ) η συνθηματολογική χρήση της γλώσσας που προβάλλεται μέσω των διαφημίσεων κ.λ.π

• Επικράτηση της νεανικής «αργκό» στις συνομιλίες μεταξύ των νέων, ενός κώδικα ιδιαίτερα αφαιρετικού και υπαινικτικού με πολλές συναισθηματικές εκφράσεις 
• Η αύξηση υλικών απαιτήσεων έναντι των πνευματικών οδηγεί στη διαφορετική ιεράρχηση των αξιών και στην αδιαφορία του ανθρώπου για την πνευματική καλλιέργεια. (ηθική κρίση)
• Εισχώρηση πολλών ξένων λέξεων και εκφράσεων 
• Η απομόνωση του σύγχρονου ανθρώπου (η έλλειψη επικοινωνίας στις ανθρώπινες σχέσεις έχει ως αποτέλεσμα τη σταδιακή συρρίκνωση της γλώσσας
• Απομάκρυνση του Νεοέλληνα από την παράδοση 
• Πολιτική αλλοτρίωση – «ξύλινη γλώσσα»

 Γ. Χαρακτηριστικά της γλώσσας της εξουσίας:

·         ¯  παραμορφώνει τη γλώσσα με σκοπό να εξυπηρετήσει τις επιδιώξεις και τα συμφέροντα    της εξουσίας.

·         ¯  χρησιμοποιεί τον αυθαίρετο λόγο

·         ¯  επιδιώκει την υποταγή

·         ¯  παραπληροφορεί και παραπλανά

·         ¯  εξωραΐζει την πραγματικότητα

·         ¯  χρησιμοποιεί έννοιες με φορτισμένο ιδεολογικά, εθνικά, ηθικά, πολιτικά) περιεχόμενο, όπως πατρίδα, λαός, έθνος, αριστερά, δεξιά, συντηρητικός -προοδευτικός, προδότης, πατριώτης κλπ.

·         ¯  κινδυνολογεί και εκφοβίζει

·         ¯  μεγεθύνει τη σημασία μιας κατάστασης για να προκληθεί τεχνητή ένταση ή υποβαθμίζει μια άλλη, για να αποπροσανατολίσει τον πολίτη

·         ¯  χρησιμοποιεί τη λαϊκιστική και μεσσιανική ρητορεία.

·         ¯  μεταβάλλει σε αγέλες τα ανθρώπινα πλάσματα

·         ¯   αλλοιώνει/ κάμπτει τη βούληση του δέκτη και τον αλλοτριώνει

·         ¯  χρωματίζει και προσφέρει στην κοινή γνώμη ό,τι συμφέρει στην εξουσία

·         ¯   φορτισμένη ιδεολογικά δεν αντανακλά απλώς, αλλά συμμετέχει στην πάλη των τάξεων

·         ¯  χρησιμοποιεί λανθάνοντα από πλευράς μορφοσύνταξης διατακτικό χαρακτήρα (ευρύτατη χρήση ουσιαστικών συνοδευόμενων από προσδιορισμούς που υπογραμμίζουν δογματικά και απόλυτα αυταπόδεικτες αλήθειες)

·         ¯   κυριαρχεί ο ονοματικός, ενώ περιορίζεται ο ρηματικός ή άλλος παραστατικός ευκρινής λόγος

·         ¯  χρησιμοποιεί τους εξακολουθητικούς χρόνους των ρημάτων

·         ¯  προτιμά το λεκτικό συμβολισμό που καλλιεργεί την αοριστία, τη γενικότητα και τον σχεδόν ακατάληπτο λόγο και δημιουργεί αποστάσεις μεταξύ σοφού πομπού και ασήμαντου δέκτη.