ΈΚΘΕΣΗ Γ¨ΛΥΚΕΙΟΥ

13ος ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ - ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ

«Πατριωτισμός είναι όταν βάζεις πάνω απ' όλα την αγάπη για τη χώρα σου. Εθνικισμός είναι όταν βάζεις πάνω απ' όλα το μίσος για τις άλλες».  Σαρλ Ντε Γκωλ

Α. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΝΟΙΩΝ

Eθνικισμός: υπερβολική και αποκλειστική προσήλωση προς την ιδέα του έθνους και των εθνικών ιδεωδών, με κύριο χαρακτηριστικό τη διάκριση των εθνών σε ανώτερα και κατώτερα και τη διάθεση επιβολής των πρώτων στα δεύτερα Ειδικότερα, η έντονη προβολή της εθνικής ταυτότητας κυρίως όταν συνδέεται με τάσεις αποσχίσεως ή επεκτατισμού.

-Αντώνυμα: διεθνισμός, κοσμοπολιτισμός

-Συνώνυμα: σοβινισμός (η ακραία και άλογη αφοσίωση εκ μέρους μιας ομάδας στην οποία κάποιος ανήκει, ιδιαίτερα όταν αυτή η αφοσίωση προϋποθέτει μοχθηρία και μίσος εναντίον μιας αντίπαλης ομάδας. Ο όρος έλκει την καταγωγή του από τον Νικολά Σωβέν, έναν στρατιώτη του Ναπολέοντα Βοναπάρτη κατά τη διάρκεια της Πρώτης Γαλλικής Αυτοκρατορίας, εξαιτίας του φανατικού του ζήλου για τον Αυτοκράτορά του. Η καταγωγή του και η πρώιμη χρήση του δείχνουν πως επινοήθηκε για την περιγραφή του ακραίου εθνικισμού.

Πατριωτισμός: Η άποψη που ενθαρρύνει την έκφραση και την καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης και παράλληλα αναγνωρίζει και σέβεται τις εθνικές διαφορές. Η απόλυτη πίστη και αφοσίωση κάποιου στα ιδεώδη του έθνους στο οποίο ανήκει, χωρίς καμία διάθεση περιφρόνησης ή υποτίμησης των ιδεωδών άλλου έθνους. (Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη)

-Συνώνυμα: εθνισμός, εθνική συνείδηση

ΙΣΤΟΡΙΚΑ:

- Η ιδεολογία που εμφανίστηκε στο πλαίσιο αστικών επαναστάσεων και έθετε ως πολιτικό θεμέλιο του κράτους την έννοια του έθνους (εθνικό κράτος) και όχι π.χ. τη θρησκεία ή το βασιλιά.

- Το να αγαπάει κανείς την πατρίδα του, η φιλοπατρία (λ. που πρωτοεμφανίζεται στον Αριστοφάνη).

- Στα τέλη του 18ου αιώνα, όταν η λ. φιλοπατρία δίνει την αίσθηση λογιότερης λέξης, αρχίζει να υποκαθίσταται από τις λέξεις, πατριωτισμός (αντιδάνειο μέσω του γαλλ. Patriotisme) που πρωτοχρησιμοποιούν ο Ρήγας Φεραίος, ο Ευγένιος Βούλγαρις κ.ά., και εθνισμός (μαρτυρείται από το 1826).

- Για λίγο μάλιστα φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν με την ίδια σημασία και τα εθνικότης και εθνότης, που γρήγορα όμως εξειδικεύτηκαν στη σημασία που έχουν και σήμερα.

- Η χρήση της λ. εθνισμός με τη σημασία του πατριωτισμού και της φιλοπατρίας είναι έντονη τον 19ο αιώνα

- Βαθμηδόν η λ. εθνισμός υπεχώρησε· τη θέση της πήρε η λ. εθνικισμός, που σήμανε και τον πατριωτισμό, την αγάπη προς την πατρίδα αλλά και τις εδαφικές απαιτήσεις ενός έθνους εις βάρος άλλων εθνών, τον εθνικό επεκτατισμό, δήλωσε δηλ. και τη θετική και την αρνητική σημασία. Τον φανατικό, με επεκτατικές - επιθετικές βλέψεις, πατριωτισμό δήλωσε και η ξενικής (γαλλικής) προέλευσης λέξη σοβινισμός (από το όνομα του φανατικού εθνικιστή Ν. Chauvin που έζησε την εποχή του Ναπολέοντος).

- Με τις σαρωτικές αλλαγές που έγιναν στο παγκόσμιο πολιτικό σκηνικό από τη δεκαετία του ’80, με τους ποικιλώνυμους εθνικισμούς που εμφανίστηκαν μετά τη βίωση των κομουνιστικών καθεστώτων, η διάκριση μεταξύ nationism και nationalism κατέστη και στην Ελλάδα αναγκαία και άρχισε να εκφράζεται αντιστοίχως με το σημασιολογικό λεξικό ζεύγος εθνισμός-εθνικισμός. Όπου το εθνισμός δηλώνει τον αγνό πατριωτισμό, το δε εθνικισμός τις εθνικιστικές επεκτατικές βλέψεις. (Γ. Μπαμπινιώτης)

            
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ:

- H ξενοφοβία αποτελεί μια αμυντική πλευρά του εθνικισμού και συνίσταται στο αίσθημα της καχυποψίας ή του φόβου που αισθάνεται μια εθνότητα έναντι άλλων εθνοτήτων. Το κλείσιμο των συνόρων και οι απελάσεις οδηγούν σε διεθνή ένταση, η οποία μάλιστα θα αυξάνεται καθώς η μετανάστευση για εύρεση εργασίας έχει αυξηθεί. Έτσι όμως παρεμποδίζεται η φιλική προσέγγιση και επικοινωνία μεταξύ των χωρών και γεννιέται η εχθρότητα.

- Φανατισμός - δογματισμός - μισαλλοδοξία - καλλιέργεια στερεότυπων μύθων.  Αποτέλεσμα όλων αυτών, η παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των μειονοτήτων που ζουν σε μια χώρα. Έτσι κάθε έννοια ανθρωπισμού και φιλαλληλίας χάνεται, ο ρατσισμός εδραιώνεται και η αυθαιρεσία και ο κυνισμός κυριαρχούν.

- O υπερτονισμός των εθνικών χαρακτηριστικών μιας εθνότητας μπορεί να οδηγήσει ένα κράτος-έθνος σε εσωστρέφεια, αδιαφορία για τα διεθνή γεγονότα και απομονωτισμό. O απομονωτισμός ήταν χαρακτηριστικό της Aμερικής, τουλάχιστον για ενάμιση αιώνα, και είχε προσυπογραφεί από σημαίνουσες πολιτικές προσωπικότητες όπως ο George Washington και ο Thomas Jefferson. Ακόμη και σήμερα το 25% του αμερικανικού λαού διέπεται από τάσεις απομονωτισμού.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΥ:

- Αφύπνιση εθνικής συνείδησης => εθνική αυτογνωσία. Όταν ο πολίτης έχει αποκτήσει εθνική συνείδηση, δεν ενδιαφέρεται μονάχα για το δικό του καλό, μα και για το συμφέρον της πατρίδας του. Γι’ αυτό και θα συμβάλει τα μέγιστα στην παραγωγή, με στόχο την ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση των προϊόντων της χώρας του. Η ξενομανία περιορίζεται, οι εισαγωγές μειώνονται και οι εξαγωγές τονώνονται. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αυξάνεται το εθνικό εισόδημα, αφού η οικονομία της χώρας ανθεί.

- Αναβίωση στοιχείων παράδοσης (ιδιαίτερα σημαντικό για τους Έλληνες με τη

μακραίωνη κληρονομιά) και στροφή προς την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας.

• Ουσιαστική μελέτη Ιστορίας

• Ισχυροποίηση δυνατοτήτων εθνικής επιβίωσης => αντίσταση σε εθνική αλλοτρίωση και αφομοίωση που απειλεί τη χώρα μας (ξενομανία, ΜΜΕ, καταναλωτισμός κ.λπ.)

- Ενδυνάμωση συναισθήματος κοινωνικότητας με την ανάπτυξη συλλογικών δραστηριοτήτων

• Παραμερισμός διαφορών και ατομικισμού - ανάπτυξη κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου

• Προβολή κοινών οραμάτων - αξιών - ιδανικών που τόσο λείπουν σήμερα εποχή ωφελιμισμού και ηδονοθηρίας.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ:

- ΦΟΡΕΙΣ ΑΓΩΓΗΣ : παιδεία, οικογένεια, ΜΜΕ: Να ενισχύσουν την κριτική σκέψη των νέων ιδιαίτερα ανθρώπων, να τους θωρακίσουν με ηθικοπνευματικές αξίες, να καλλιεργήσουν την ανοχή τους απέναντι στο διαφορετικό.

- ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ:

• απόρριψη του εθνικισμού, όχι μόνο θεωρητικά αλλά και έμπρακτα, μέσα από τη στάση και συμπεριφορά του απέναντι στις ομάδες εκείνες που είναι ευάλωτες στις οποιεσδήποτε ρατσιστικές αντιλήψεις.

• περιφρούρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δυνατότητα ισότιμης συμμετοχής των ευπαθών κατηγοριών στο κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό αγαθό (δικαίωμα στην εργασία, ασφάλιση, περίθαλψη, κοινωνική πρόνοια, εκπαίδευση, μόρφωση, διατήρηση πολιτιστικής ιδιαιτερότητας σε αρμονική συνύπαρξη με την κυρίαρχη κουλτούρα).

ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΥ:

- Βασική προϋπόθεση για την αγάπη κάποιου προς την πατρίδα του είναι η αγάπη του για την παράδοση του λαού του. Γι’ αυτό, ό,τι αφορά την παράδοση πρέπει να μεταδίδεται στο νέο μέσα από την κριτική  θεώρησή της και όχι με στόχο να του επιβληθεί ο θαυμασμός της. Έτσι οι νέοι θα αντιληφθούν τα «ζωντανά» στοιχεία της παράδοσης και έτσι θα αφομοιώσουν δημιουργικά την ταυτότητά τους και θα διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα.

-  Ιδιαίτερα σημαντική είναι η εκμάθηση της Ιστορίας, ως μάθημα διδασκόμενο σε όλες τις τάξεις του σχολείου. Φυσικά θα πρέπει να διδάσκεται στο μαθητή αμερόληπτα, χωρίς φανατισμούς και παραποιώντας ή αποκρύπτοντας κάποια γεγονότα. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να αγωνιστούν  ενσυνείδητα για τα συμφέροντα της χώρας τους, χωρίς να μπορέσει κανείς να τους εξαπατήσει, συλλαμβάνοντάς τους ως ανιστόρητους.

-  Τέλος, βαρύνουσα σημασία έχει και ο ρόλος των πνευματικών ανθρώπων στην εποχή μας, οι οποίοι έχουν το χρέος να προσδιορίσουν με σαφήνεια τη διαφορά ανάμεσα στον υγιή εθνικισμό-πατριωτισμό και το σοβινισμό, δείχνοντας στο λαό ποια στάση πρέπει να ακολουθήσει.