ΕΚΘΕΣΗ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ
ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

Ορισμός: γέλιο είναι η έκφραση χαράς, ευαρέσκειας (ενίοτε ειρωνείας και σαρκασμού) με σύσπαση των μυών του προσώπου, κυρίως του στόματος. Η κωμωδία αναπαριστά / διακωμωδεί τα ελαττώματα των ανθρώπων με τρόπο όμως κωμικό, για να προκαλέσει το γέλιο και όχι τον πόνο. Σκοπός της είναι να διορθώσει τις αδυναμίες ή τα ελαττώματα των ανθρώπων με τρόπο διασκεδαστικό. Επειδή κανένας δε θέλει να αισθάνεται γελοίος, προσπαθεί να συμμορφωθεί όταν οι άλλοι τον περιγελούν ή τον ειρωνεύονται.

Οι λόγοι που λείπει σήμερα το γέλιο από τη ζωή μας :

1.      ο γρήγορος ρυθμός της σημερινής ζωής, το άγχος.

2.      η αποξένωση, οι κακές, έως αδιάφορες, ανθρώπινες σχέσεις και η έλλειψη επικοινωνίας.

3.      τα έντονα ψυχολογικά προβλήματα, απότοκα της εποχής μας.

4.      ο ελάχιστος ελεύθερος χρόνος, που έχουν σήμερα στη διάθεσή τους οι άνθρωποι.

5.      η σοβαροφάνεια και η έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας .

6.      η γενικότερη παγκόσμια κατάσταση (οικολογικό πρόβλημα, απειλή πυρηνικού πολέμου…).

        Δυστυχώς τη σημερινή εποχή το γέλιο λείπει από τη ζωή μας.

    Τα οφέλη από το γέλιο :                

1.      ευαισθητοποιούνται τα άτομα.

2.      καλλιεργείται ο συναισθηματικός τους κόσμος.

3.      ανάπτυξη του πνεύματος.

4.      το άτομο ζει πληρέστερη ζωή.

5.      ο άνθρωπος αντιμετωπίζει με μεγαλύτερο ρεαλισμό τις τυχόν δύσκολες στιγμές, μια και τον βοηθά να βλέπει και τη φαιδρή πλευρά της ζωής.

6.      φέρνει πιο κοντά τους ανθρώπους, γιατί αγγίζει θέματα ευχάριστα, που τους ενώνουν, και όχι δυσάρεστα που τους χωρίζουν.

7.      δίνει δύναμη και διαμορφώνει καλύτερη διάθεση για τη συνέχιση της ζωής.

    Οι παράγοντες που διαμορφώνουν σήμερα την αισθητική του γέλιου :               

1.      η ύπαρξη ή η έλλειψη αγωγής και παιδείας.

2.      ο μιμητισμός.

3.      τα Μ.Μ.Ε.

4.      ο κινηματογράφος και το θέατρο, δυστυχώς τις περισσότερες φορές όταν είναι      κακής ποιότητας.

5.      οι συντροφιές.

6.      τα καλά ή κακά βιβλία.

    Το γέλιο και ο ρόλος του στην ολοκλήρωση μιας προσωπικότητας και την ένταξή της στο κοινωνικό σύνολο : η προσωπικότητα του ανθρώπου διακρίνεται για την πολυπλοκότητα της. Πολλοί παράγοντες, εσωτερικοί και εξωτερικοί, συντελούν στη διαμόρφωση της ανθρώπινης οντότητας. Το γέλιο παίζει κι αυτό το δικό του ρόλο, μια και :          

1.      για να αποδεχτεί κάποιος τη σάτιρα, ιδίως όταν αφορά τον εαυτό του, πρέπει να διαθέτει εξυπνάδα, ενημέρωση (για την κατανόηση του αστείου), μεγαλοσύνη και αυτογνωσία.

2.      του επιτρέπει να αντιλαμβάνεται διαφορετικές πλευρές της ζωής, ώστε να αντιμετωπίζει τις δύσκολες καταστάσεις με ρεαλισμό και χωρίς υπερβολές.

3.      διαμορφώνει τις κοινωνικές του σχέσεις, καθώς ένας ευχάριστος άνθρωπος είναι περισσότερο αποδεκτός από ένα σκυθρωπό και απλησίαστο. Ενσωματώνεται ευκολότερα με τους υπόλοιπους, αφού το γέλιο αναφέρεται σε στοιχεία που ενώνουν και δεν χωρίζουν τους ανθρώπους.

     Ο ρόλος της σάτιρας και του κωμικού στην κοινωνική μας ζωή και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις : σκοπός της σάτιρας είναι να επιτεθεί και να πληγώσει τον αντίπαλο, χωρίς απευθείας αναμέτρηση. Όποιος σατιρίζει χτυπά το πιο ευαίσθητο σημείο του αντιπάλου και τον εκδικείται μέσα από το γέλιο. Υπάρχουν δύο πλευρές της σάτιρας :

1.      η ευτελής, που εκδηλώνεται με μνησικακία του δειλού ανθρώπου, ο οποίος χτυπά τον αντίπαλο από πίσω και με μάσκα, «στα αστεία».

2.      η ευγενική πλευρά, που εκδηλώνεται ως αντίδραση του ανίσχυρου απέναντι σε αυταρχικά, ισχυρά πρόσωπα και καθεστώτα. Η σάτιρα αποτελεί όπλο στα χέρια των ανθρώπων που δεν μπορούν να αντιπαρατεθούν απέναντι σε συγκριτικά ισχυρότερους. Σε συνθήκες αυταρχικής επιβολής, ψυχολογικής βίας, σε τυραννικά καθεστώτα η σάτιρα ευδοκιμεί ιδιαίτερα, καθώς οι άνθρωποι καταφεύγουν σ’ αυτήν ως ένα είδος «εκδικήσεως δια του γέλωτος», ως είδος εκδίκησης των ανίσχυρων απέναντι στους ισχυρούς. 

    Η σημασία του κωμικού στοιχείου  στη σχολική ζωή :

1.      συντελεί στην καλύτερη εμπέδωση του γνωστικού αντικειμένου (δημιουργεί θετική διάθεση στο μαθητή σε μια ευχάριστη ατμόσφαιρα, αποδιώχνει το άγχος του διαρκούς ελέγχου, καθιστά το μάθημα ελκυστικό).

2.      ενισχύει τη μεταδοτικότητα του δασκάλου (καταργεί την απόσταση από το μαθητή΄, αναδεικνύει το διάλογο ως κυρίαρχο στοιχείο της διδασκαλίας με τη δημιουργία φιλικού κλίματος ).

3.      επηρεάζει θετικά τις σχέσεις των συμμαθητών (εκλείπει το κλίμα ανταγωνισμού, διαμορφώνει κλίμα συνεργασίας και συλλογικότητας, καθώς απελευθερώνει την καταπιεσμένη κοινωνικότητα των μαθητών).

4.       επιδρά θετικά στην παιδαγωγική πτυχή του σχολείου (οι νέοι μορφώνονται σε ένα αντιαυταρχικό περιβάλλον, που αναπτύσσει την αισιόδοξη διάθεση και τις δημιουργικές τους ικανότητες, το κλίμα οικειότητας, αναδεικνύει τον πραγματικό ρόλο του δασκάλου που λειτουργεί ως πρότυπο κι εμπνέει αξίες στους μαθητές του).

5.      συμβάλλει στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων (περιστέλλει την εσωστρέφεια, απομακρύνει την ανασφάλεια, τονώνει την αισιοδοξία και την αυτοπεποίθηση και αναπτύσσει το συναίσθημα).

  

    Προϋποθέσεις για την ευεργετική λειτουργία του κωμικού στοιχείου στο σχολείο:

1.      να μην εκφυλλίζεται σε κακής ποιότητας αστείο που προσβάλλει την αισθητική.

2.      να μη γίνεται αυτοσκοπός του διδάσκοντα για την προσέγγιση του μαθητή.

3.      να μην συγχέεται με την ειρωνεία του δασκάλου.

4.      να υπάρχει αίσθηση του μέτρου, ώστε να μην οδηγούμαστε σε γελοιοποίηση του μαθήματος.

5.      να μην αποσπά την προσοχή του μαθητή από τη διδακτέα ύλη.

6.      να κατέχει ο δάσκαλος τις ικανότητες να χρησιμοποιεί το χιούμορ ως μέσο προσέγγισης δύσκολων εννοιών του γνωστικού αντικειμένου.

7.      να είναι ο μαθητής ώριμος να προσδιορίζει το σκοπό για τον οποίο ο δάσκαλος χρησιμοποιεί το κωμικό, αλλά και να μην εκμεταλλεύεται τις σχέσεις οικειότητας, δημιουργώντας προβλήματα στο μάθημα.

 

    Είναι η σύλληψη και η δημιουργία μιας κωμικής κατάστασης «διδακτόν»;  Μπορούμε να διδάξουμε στο πλαίσιο της σχολικής διδασκαλίας, τους νέους ανθρώπους να αντιλαμβάνονται και να δημιουργούν γέλιο και κωμικές καταστάσεις με το :

1.      να καλλιεργήσουμε την έμφυτη ικανότητά τους για πετυχημένα αστεία.

2.      βελτιώνοντας την ευαισθησία του νέου με τη μουσική και τις εικαστικές τέχνες.

3.      να διαβάζουμε επιτυχημένα ευθυμογραφήματα και στη συνέχεια να εξετάσουμε τους τρόπους προσέγγισης του γέλιου.

4.      να συμπεριλαμβάνουμε κωμικά κείμενα στη διδασκαλία.

5.      η προσέγγιση των κειμένων να γίνεται όχι για την ανεύρεση αξιών, αλλά για την ανεύρεση   και τη χαρά του ευτράπελου.

    Για ποιους λόγους δεν καλλιεργείται το γέλιο σήμερα στο σχολείο :

1.      δεν υπάρχει ικανός αριθμός χιουμοριστικών, σατιρικών και γενικά εύθυμων κειμένων.

2.      το πρόγραμμα του σχολείου, και ιδιαίτερα του Λυκείου, δεν αφήνει χρονικά περιθώρια για την καλλιέργεια της αισθητικής αγωγής του γέλιου, μια και πιέζει ο χρόνος για την προετοιμασία για τις κάθε είδους εξετάσεις.

3.      είτε δεν υπάρχει πάντα υποδομή στους διδάσκοντες είτε το απαραίτητο ενδιαφέρον.

4.      οι μαθητές θεωρούν το αστείο ως ευκαιρία για «πλάκα», για χάσιμο μαθήματος ή και το χειρότερο για ταύτιση του αστείου με κάποιο συμμαθητή τους, στον οποίο δημιουργείται πολλές φορές ψυχολογικό πρόβλημα.

Προτάσεις για το πώς μπορεί να ασκηθεί μια «αγωγή γέλιου» στο σχολείο :

1.      με τη διδασκαλία ανάλογων κειμένων της νεοελληνικής και αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας( να εμπλουτιστούν τα μαθήματα των αρχαίων και νέων ελληνικών).

2.      να ενθαρρύνονται πολιτιστικές πρωτοβουλίες με χιουμοριστική απόχρωση  π.χ. παρακολούθηση μιας κωμικής ταινίας, μιας έκθεσης γελοιογραφίας κ.α.).

3.      να εμπλουτιστούν οι σχολικές βιβλιοθήκες με βιβλία, λευκώματα κ.α. με χιουμοριστικό περιεχόμενο.

4.      να ενθαρρύνεται από το σχολείο η έμφυτη, δημιουργική, χιουμοριστική διάθεση των μαθητών (να γράφουν και να ανεβάζουν σατιρικά ή κωμικά σκετς, να παρουσιάζουν κωμικά κείμενά τους κ.α.).

5.      το βασικότερο, να κατανοηθεί από τους διδάσκοντες ο εκτονωτικός και παιδαγωγικός χαρακτήρας του κωμικού, του αστείου και να το ενσωματώσουν μέσα στη διδασκαλία τους. Ο αστεϊσμός δεν είναι εχθρός  αλλά σύμμαχος της προσπάθειας καθηγητών και μαθητών για την κατάκτηση της γνώσης. 

 ΠΗΓΗ: www.filologikesidees.blogspot.com